Πολιτισμός
Μίκης Θεοδωράκης: Εθνικό πένθος για τον παγκόσμιο Έλληνα
Ο πλανήτης υποκλίνεται στον σπουδαίο Έλληνα μουσικοσυνθέτη. Σε τριήμερο λαικό προσκήνυμα η σορός του. Την Πέμπτη η κηδεία του.
Θρηνεί η Ελλάδα. Ο άνθρωπος που συνδέθηκε με τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της, ο αστείρευτος μουσικοσυνθέτης και ακατάβλητος αγωνιστής, δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας.
Ο Μίκης Θεοδωράκης «έφυγε» σε ηλικία 96 ετών για τη γειτονιά των αγγέλων αφήνοντας πίσω του ανεκτίμητη παρακαταθήκη.
Την Πέμπτη η κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη
Σε τριήμερο πένθος η χώρα από το μεσημέρι της Τρίτης, μεσίστιες οι σημαίες κυματίζουν για τον Μίκη Θεοδωράκη, ενώ από την Τρίτη η σορός του θα εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα.
Η εξόδιος ακολουθία για τον Μίκη Θεοδωράκη θα τελεστεί από τη Μητρόπολη της Αθήνας στις 3:00 το μεσημέρι της ερχόμενης Πέμπτης. Οι λεπτομέρειες για τον τόπο της ταφής δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί. Είτε θα γίνει είτε στο Γαλατά Χανίων όπως είχε ζητήσει ο ίδιος, είτε στο Βραχάτι Κορινθίας, μετά από πομπή, όπως φέρεται να σκέφτεται η κόρη του Μαργαρίτα, προκειμένου να είναι κοντά και να τον επισκέπτεται η ίδια και η μητέρα της, η 94χρονη Μυρτώ Αλτίνογλου. Ωστόσο υπάρχει και η σκέψη η ταφή να τελεστεί στο Βραχάτι και σε τρία χρόνια να γίνει εκταφή, ώστε να ταφεί οριστικά στα Χανιά.
Όπως ανακοίνωσε ο Πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας, η Βουλή θα παραμείνει κλειστή την ημέρα της κηδείας του Μίκη Θεοδωράκη. Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου, ζητήθηκε από κόμματα, να μείνει κλειστή η Βουλή σήμερα, ως ένδειξη στοιχειώδους τιμής, «αλλά η πιο ενδεδειγμένη ημέρα είναι η μέρα που θα ψαλεί η εξόδιος ακολουθία»
«Αθάνατος» φώναζε ο κόσμος αποχαιρετώντας τον Μίκη Θεοδωράκη έξω από το σπίτι του
Με χειροκροτήματα και με βαθιά συγκίνηση έφυγε για την τελευταία του κατοικία ο Μίκης Θεοδωράκης. Πλήθος κόσμου έξω από το σπίτι του ξέσπασε σε χειροκροτήματα, ενώ μεταφερόταν το φέρετρο, φωνάζοντας «αθάνατος». Την ώρα που απομακρυνόταν η νεκροφόρα η Μαρίζα Κωχ αποχαιρέτησε τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη ρίχνοντας κλαδιά βασιλικού. Την σορό συνόδευαν συγγενείς και φίλοι.
Το «αντίο» του πολιτικού κόσμου
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη κατά την εισαγωγική του τοποθέτηση στο υπουργικό συμβούλιο και ανακοίνωσε ότι κηρύσσεται τριήμερο εθνικό πένθος.
Για έναν «πανέλληνα και ταυτόχρονα οικουμενικό δημιουργό, ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο του μουσικού μας πολιτισμού» κάνει λόγο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αναφερόμενη στην απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη. «Του χαρίστηκε μια πλούσια και γόνιμη ζωή που τη βίωσε με πάθος, μια ζωή ταγμένη στη μουσική, τις τέχνες, τον τόπο μας και τους ανθρώπους του, αφοσιωμένη στις ιδέες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της κοινωνικής αλληλεγγύης», σημειώνει η κ.Σακελλαροπούλου.
«Ο Μίκης έδωσε φως στις ψυχές μας. Σημάδεψε με το έργο του τη ζωή και τη διαδρομή όσων διάλεξαν το δρόμο της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης», έγραψε ο Αλέξης Τσίπρας στο Facebook και πρόσθεσε: «Ο αξεπέραστος συνθέτης, ο αγωνιστής, ο κομμουνιστής, ο ακτιβιστής, μέσα από τη μουσική, τη ζωή, τις μάχες και τις αντιφάσεις του, έδωσε νέο νόημα στην ελευθερία, τον πολιτισμό, την τέχνη, τη συμμετοχή. Τον αποχαιρετούμε με τη βεβαιότητα ότι αυτό που αφήνει πίσω του είναι ανεξίτηλο. Στην ψυχή του λαού μας, στην ταυτότητα της πατρίδας μας, στην πολιτιστική κληρονομιά της οικουμένης».
«Αποχαιρετούμε με θλίψη, σεβασμό και τιμή τον Μίκη Θεοδωράκη. Τον αστείρευτο συνθέτη, τον Μίκη του πολιτισμού και των αγώνων», αναφέρει σε δήλωσή της η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής Φώφη Γεννηματά για τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη. «Ο Μίκης Θεοδωράκης δημιούργησε ένα τεράστιο πολιτιστικό κεφάλαιο για τον τόπο, ενώ οι ιδέες του και οι πολιτικοί του αγώνες, που ενέπνευσαν περισσότερες από μία γενιά, αποτελούν παρακαταθήκες για τη δημοκρατία, την ελευθερία, την εθνική αξιοπρέπεια», σημειώνει στη δήλωσή της η Φώφη Γεννηματά, και συμπληρώνει: «Με το έργο του ενέπνευσε και εξέφρασε όλη τη ρωμιοσύνη, που θρηνεί σήμερα. Πρόβαλε το όνομα της Ελλάδας, μέσα από τη μουσική του και το κύρος του ονόματός του, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Συνέβαλε στην προβολή της ελληνικής ποίησης, μελοποιώντας Έλληνες ποιητές, που ο λόγος τους έφτασε στα πέρατα του κόσμου. Στις δύσκολες στιγμές για τη δημοκρατία, τα τραγούδια του ήταν φάρος ελπίδας που δεν έσβησε ποτέ για εκατομμύρια Έλληνες…».
«Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή-δημιουργό, οδηγητή και πρωτεργάτη μιας νέας, μαχόμενης τέχνης στη μουσική», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, για τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη. «Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται, είναι η πηγή της έμπνευσής του» τονίζεται, μεταξύ άλλων.
«Η Ρωμιοσύνη φτώχυνε σήμερα, αλλά τη Ρωμιοσύνη ο Μίκης Θεοδωράκης την προίκισε με μια μεγάλη περιουσία, που την κατέστησε περισσότερο πλούσια στο διηνεκές» ανέφερε ο γραμματέας του ΜέΡα 25 Γιάνης Βαρουφάκης, από το βήμα της Ολομέλειας, αναφερόμενος στην απώλεια του σπουδαίου Έλληνα, κατά την έναρξη της ομιλίας του στο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού για τη νέα γενιά.
Τα διεθνή ΜΜΕ για τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη
Η παγκόσμια αναγνώριση στον Μίκη Θεοδωράκη αποτυπώνεται στα αφιερώματα που έχουν τα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης διεθνώς.
Το Reuters έγραψε ότι «ο συνθέτης του «Ζορμπά» πεθαίνει σε ηλικία 96 ετών, αναφερόμενο στον «πανύψηλο άνδρα με τα πυκνά κυματιστά μαλλιά που είχε λαχτάρα για μία προοδευτική, δημοκρατική εκδοχή του κομμουνισμού».
Οι «The New York Times» είχαν τίτλο «πέθανε στα 96 του ο Μίκης Θεοδωράκης, Έλληνας συνθέτης και μαρξιστής αγωνιστής», σημειώνοντας ιδιαίτερα τον αγώνα κατά της Χούντας «που τον φυλάκισε και τον εξόρισε ως επαναστάτη».
Στη Γερμανία: Η ιστοσελίδα της Γερμανικής Ραδιοφωνίας αναφέρει ότι «ο Θεοδωράκης θεωρείτο ο διασημότερος συνθέτης της Ελλάδας στον 20ό αιώνα. Ειδικά, η μουσική του για την ταινία ''Αλέξης Ζορμπάς'' και το ''Κάντο Χενεράλ'' σε στίχους του Πάμπλο Νερούντα τον έκαναν διάσημο παγκοσμίως» και το περιοδικό Focus γράφει ότι «κανένας άλλος δεν κατάφερε να ερμηνεύσει την ελληνική νοοτροπία με τόσο πρωτότυπο τρόπο και να την κάνει γνωστή σε όλον τον κόσμο. Όμως ο Μίκης Θεοδωράκης δεν ήταν απλώς ένας συνθέτης, ένας μουσικός και μαέστρος. Ήταν αντιστασιακός και πολιτικός»,
Η εφημερίδα Die Zeit σημειώνει ότι ο Μίκης Θεοδωράκης «συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους συνθέτες της Ελλάδας. Για πολλούς Έλληνες ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν μέχρι και σήμερα η φωνή του λαού. Η μουσική του θεωρήθηκε παρηγοριά, ειδικά σε ιστορικά δύσκολες εποχές, όπως η στρατιωτική δικτατορία, αλλά και ένδειξη αντίστασης».
Η Frankfurter Allgemeine Zeitung, γράφει ότι ο Μίκης Θεοδωράκης «στην Ελλάδα θεωρείτο ήρωας, παγκοσμίως συγκίνησε και ενέπνευσε εκατομμύρια, όχι μόνο μέσω της διάσημης μουσικής του Αλέξη Ζορμπά», ενώ η Tagesspiegel σημειώνει ότι «ως συνθέτης, μαέστρος, συγγραφέας, αντιστασιακός και πολιτικός ο Θεοδωράκης ήταν παγκοσμίως διάσημος. Για τους συμπατριώτες του είναι μέχρι και σήμερα η φωνή του λαού και η φωνή της Ελλάδας».
Στην Ιταλία η είδηση του θανάτου του Μίκη απασχόλησε έντονα τα μέσα ενημέρωσης, με το πρακτορείο ειδήσεων Ansa να αναφέρει ότι «ο πιο γνωστός έλληνας συνθέτης κάθε εποχής, πέθανε σε νοσοκομείο της Αθήνας, σε ηλικία 96 ετών, μετά από μια μακρά ζωή, γεμάτη τιμές, πόνο, συνυφασμένη με ορισμένα από τα τραγικότερα γεγονότα του περασμένου αιώνα». Η La Stampa έγραψε ότι «ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν σύμβολο του ελληνικού πολιτισμού και αφιέρωσε την ζωή του στην μουσική και στην πολιτική».
Η ζωή, η μουσική, οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες
Ο Μίκης (Μιχάλης) Θεοδωράκης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 στη Χίο. Πατέρας του ήταν ο Γιώργης Θεοδωράκης με καταγωγή από τον Γαλατά των Χανίων και η μητέρα του Ασπασία Πουλάκη καταγόταν από τον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας.
Βενιζελικός δικηγόρος ο πατέρας του Μίκη υπηρέτησε ως στέλεχος του υπουργείου Εσωτερικών σε πολλές νομαρχίες της χώρας – έτσι ο Μίκης γνώρισε από μικρός σχεδόν όλη την Ελλάδα, από τη Μυτιλήνη, τα Γιάννενα και την Κεφαλονιά έως τον Πύργο, την Πάτρα, το Αργοστόλι και την Τρίπολη!
Το 1939 στον Πύργο ο Μίκης πηγαίνει στο Ωδείο, ενώ δύο χρόνια αργότερα στην Τρίπολη δίνει την πρώτη του συναυλία παρουσιάζοντας το έργο του Κασσιανή και αφού νωρίτερα ανακαλύπτει την ποίηση του Ρίτσου και του Βρεττάκου, αρχίζει μαθήματα πιάνου, διευθύνει την εκκλησιαστική χορωδία κι αρχίζει να γραφει μουσική επηρεασμένος από το βυζαντινό μέλος. Το ταλέντο του στη μουσική είναι συγκλονιστικό.
Παράλληλα παίρνει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα, μετέχει σε διαδηλώσεις, συλλαμβάνεται και βασανίζεται από τους Ιταλούς κατακτητές και εντάσσεται στην ΕΠΟΝ, το ΚΚΕ και τον ΕΛΑΣ. Αγωνίζεται ως διμοιρίτης της Μεταξωτής διμοιρίας του 1ου τάγματος της Νέας Σμύρνης κατά τα Δεκεμβριανά. Συνεχίζει δε να σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών από το οποίο θα αποφοιτήσει το 1950.
Μετά την απελευθέρωση λόγω των προοδευτικών του ιδεών καταδιώκεται από τις αστυνομικές αρχές, ζει στην παρανομία, συλλαμβάνεται και στέλνεται εξορία στην Ικαρία αρχικά και μετά στη Μακρόνησο.
Το 1953 παντρεύεται την αγαπημένη του συναγωνίστρια, Μυρτώ, απόφοιτο της Ιατρικής Σχολής, με την οποία θα αποκτούσε τα χρόνια που θα ερχόντουσαν δύο παιδιά, τη Μαργαρίτα και τον Γιώργο.
Ένα χρόνο μετά πηγαίνει με υποτροφία στο Παρίσι, όπου συνεχίσει τις μουσικές σπουδές και αρχίζει να συνθέτει μουσική για το μπαλέτο της Ludmila Tcherina, το Covent Garden, Stuttgart Ballet και τον κινηματογράφο. Δείχνει ιδιαίτερη έφεση σε συνθέσεις έργων συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου. Το 1957 του απονέμεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Schostakovitch για το έργο του, Suite No 1 για πιάνο και ορχήστρα.
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει όλων των ειδών μουσικής, από όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα και χορωδιακή εκκλησιαστική, έως μουσική για αρχαίο δράμα, θέατρο, κινηματογράφο, έντεχνο λαϊκό τραγούδι και μετασυμφωνικά έργα. Το έργο του μπορεί να διακριθεί σε τρεις κύριες περιόδους: Στην πρώτη περίοδο (1937-1960) συνθέτει έργα συμφωνικά και μουσικής δωματίου σύμφωνα με δυτικοευρωπαϊκές μορφές και σύγχρονες τεχνικές, στη δεύτερη περίοδο (1960-1980) επιχειρεί σύζευξη της συμφωνικής ορχήστρας με λαϊκά όργανα και δημιουργεί νέες φόρμες με βάση τη φωνή, ενώ από το 1981 επιστρέφει στις συμφωνικές μορφές και ασχολείται με την όπερα.
Η μελοποίηση ποιημάτων έχει θεωρηθεί ως ο «κεντρικός πυλώνας της δημιουργικότητάς του», όπως έχει πει η ερμηνεύτρια Νένα Βενετσάνου. Εκεί οι ποιητές παρελαύνουν: Άγγελος Σικελιανός, Ανδρέας Κάλβος, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Ρίτσος, Μανόλης Αναγνωστάκης, αλλά και Πάμπλο Νερούδα, Λόρκα, Μπέρναρντ Μπίαμ. Οι στίχοι τους γίνονται έτσι προσιτοί στο ευρύ κοινό, πλαισιώνοντας λαϊκά τραγούδια που θέτουν θεμελιώδεις αξίες και σταθερές στη σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία. Ο ίδιος εξάλλου, όταν ήταν κρατούμενος στις φυλακές Ωρωπού, έγραφε: «Εν αρχή ήν ο λόγος....η μεγαλύτερή μου φιλοδοξία είναι να υπηρετήσω πιστά τη νεοελληνική κυρίως ποίηση. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε ακούγοντας ένα τραγούδι, να μη μπορείς να φανταστείς τη μουσική σε άλλο κείμενο, ούτε όμως και το ποίημα με διαφορετική μουσική». Ο Μίκης Θεοδωράκης ουσιαστικά δημιούργησε το κίνημα της Μελοποιημένης Ποίησης, συμβάλλοντας στην ανάδυση μιας πλειάδας ποιητών και στην αναβάθμιση του τρ
αγουδιού. Συγχρόνως, βοήθησε μια ολόκληρη γενιά να αποκτήσει τον δικό της λόγο.
Η φήμη του ξεπέρασε από νωρίς τα σύνορα της χώρας. Συνέθεσε τον πιο αναγνωρίσιμο, ίσως, ελληνικό ρυθμό διεθνώς, το συρτάκι από την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς» (1964), ενώ τραγούδια του ερμηνεύτηκαν από διάσημους καλλιτέχνες, όπως οι Beatles, η Σίρλεϊ Μπάσεϊ και η Εντίθ Πιάφ. Επένδυσε μουσικά γνωστές ταινίες, όπως το «Ζ» (1969), που τιμήθηκε με το βραβείο BAFTA πρωτότυπης μουσικής, η «Φαίδρα» (1962), με τραγούδια σε στίχους Νίκου Γκάτσου και «Σέρπικο» (1973), για τη μουσική της οποίας ήταν υποψήφιος για Grammy το 1975 (το ίδιο βραβείο διεκδίκησε και για τη μουσική του «Αλέξη Ζορμπά» το 1966).
Παράλληλα, από πολύ νέος ανέπτυξε πλούσια αντιστασιακή και πολιτική δράση, ενώ με ποικίλες παρεμβάσεις, βιβλία και συνεντεύξεις παρέμεινε ενεργός ως το τέλος της ζωής του.
