Ηχηρό «όχι» είπαν οι Ιταλοί στο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε χθες για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, ένα αποτέλεσμα που πυροδοτεί ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα, όπως σημειώνουν και οι ιταλικές εφημερίδες.
Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, το 59,11% ψήφισε «όχι» έναντι 40,89% που ψήφισε «ναι».
Αυτοί που "γύρισαν την πλάτη" στον Ρέντσι ήταν κυρίως οι νέοι. Στους ψηφοφόρους κάτω των 35 ετών το «όχι» κατέγραψε σαρωτικά ποσοστά της τάξης του 80% ενώ οι άνω των 55 ψήφισαν στην πλειοψηφία τους υπέρ του «ναι».
Σε διάγγελμά του ο Ιταλός Πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι σήμερα αναμένεται να μεταβεί στο Προεδρικό Μέγαρο για να υποβάλει την παραίτησή του, αφού προηγουμένως θα έχει συγκαλέσει το τελευταίο υπουργικό συμβούλιο, ενώ διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνησή του θα δουλέψει, πριν παραιτηθεί, για την τελική έγκριση του προϋπολογισμού του 2017 και για τα τελευταία μέτρα υπέρ των σεισμοπαθών.
«Έχασα και το λέω με δυνατή φωνή: έκανα ότι μπορούσα, αλλά με την ήττα δεν μπορείς να σφυρίζεις αδιάφορα», τόνισε ο Ιταλός κεντροαριστερός Πρωθυπουργός. Ευχαρίστησε την σύζυγό του Ανιέζε και τα παιδιά του, με έντονη συγκίνηση. «Για να αλλάξουμε το πολιτικό σύστημα, δεν μπορούμε να μείνουμε γραπωμένοι στις καρέκλες μας», δήλωσε ο Ρέντσι, και εξήγησε ότι «οι ηγέτες του μετώπου του "όχι" θα πρέπει να αναλάβουν, τώρα, την πρωτοβουλία για την έγκριση νέου εκλογικού νόμου».
Η παραίτηση του Ιταλού Πρωθυπουργού αναμένεται να προκαλέσει μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας στην Ιταλία. Βάσει του συντάγματος, ο πρόεδρος της χώρας Σέρτζιο Ματαρέλα είναι αυτός που ορίζει τι θα συμβεί στη συνέχεια και έχει πολλές επιλογές.
Σενάριο 1: Ο Ρέντσι παραμένει στην εξουσία
Μετά την παραίτησή του, την οποία ο Ρέντσι πρέπει να υποβάλει στο υπουργικό συμβούλιο, ο Ματαρέλα ενδέχεται να του ζητήσει να σχηματίσει νέα κυβέρνηση.
Είναι σε θέση να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου, είτε με την παρούσα πλειοψηφία του, είτε με μία νέα πλειοψηφία στην οποία θα περιληφθεί και η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όπως αυτός το έχει αφήσει να εννοηθεί τις τελευταίες ημέρες.
Όμως μετά την ανακοίνωση που έκανε τα ξημερώματα ο Ρέντσι, αυτό το ενδεχόμενο δεν μοιάζει πιθανό. "Η εμπειρία μου ως επικεφαλής της κυβέρνησης σταματά εδώ", δήλωσε. Επίσης η συντριπτική νίκη του "όχι" απομακρύνει την πιθανότητα αυτή.
Σενάριο 2: Ορισμός κυβέρνησης τεχνοκρατών
Είναι το πιο πιθανό σενάριο.Ο Σέρτζιο Ματαρέλα διορίζει πρωθυπουργό πρόσωπο που θα έχει την υποστήριξη της σημερινής πλειοψηφίας ή μίας νέας διευρυμένης πλειοψηφίας.
Πολλά ονόματα κυκλοφορούν στο πλαίσιο του σεναρίου αυτού: του σημερινού υπουργού Οικονομικών Πιερ Κάρλο Πάντοαν (ο οποιός, σύμφωνα με πηγές δεν θα παραβρεθεί στο σημερινό Eurogroup), του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης Κάρλο Καλέντα και του προέδρου της Γερουσίας Πιέτρο Γκράσο.
Η κυβέρνηση αυτή αναμένεται να αναλάβει την κατάρτιση και την υιοθέτηση του προϋπολογισμού του 2017 και την τροποποίηση του εκλογικού νόμου εν όψει πρόωρων εκλογών.
Όμως θα μπορούσε επίσης να ασκήσει εξουσία μέχρι το τέλος της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου, το 2018, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων, που ζητά να διεξαχθούν εκλογές το συντομότερο δυνατό.
Σενάριο 3: Άμεση διάλυση του Κοινοβουλίου
Είναι το πιο απίθανο σενάριο: η πρόσφατη εκλογική μεταρρύθμιση προσφέρει μεγάλο πριμ στην πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων , ενώ η ματαίωση της συνταγματικής μεταρρύθμισης της Γερουσίας διατηρεί εκεί το αναλογικό σύστημα, καθιστώντας τα δύο σώματα του ιταλικού κοινοβουλίου ασύμβατα.
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο οι δημοσκοπήσεις δίνουν νικητή σε περίπτωση εκλογών με το ισχύον πλειοψηφικό σύστημα, επιδιώκει την προσφυγή στις κάλπες το συντομότερο δυνατόν. Όμως όλες οι άλλες πολιτικές παρατάξεις είναι αντίθετες με τη διεξαγωγή εκλογών πριν από την επιστροφή σε ένα αναλογικότερο εκλογικό σύστημα ακριβώς επειδή φοβούνται μια νίκη του Κινήματος των Πέντε Αστέρων.
Προτιμούν να προηγηθεί η τροποποίηση του εκλογικού νόμου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων προς μια αναλογική μορφή.
Οπως και να έχει ο τελευταίος που θα αποφασίσει το τελικό σενάριο είναι ο Ματαρέλα. Πρέπει όμως να διασφαλίσει ότι θα υπάρχει πλειοψηφία για τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών αν επιθυμεί, όπως πολλοί αναλυτές εκτιμούν, να διεξαχθούν πρόωρες εκλογές του χρόνου.
Οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων
Οι πρώτες αντιδράσεις ήρθαν από τη Γαλλία. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Πιέρ Μοσκοβισί, μιλώντας στι France 2, δήλωσε πως η Ιταλία είναι «μια ισχυρή χώρα, με ισχυρές αρχές και έχω πλήρη εμπιστοσύνη στην Ιταλία για να αντιμετωπίσει την κατάσταση».
Αργότερα κατά την είσοδό του στο Eurogroup , όταν ρωτήθηκε αν η ιταλική πολιτική κρίση μπορεί να προκαλέσει ευρύτερη κρίση στην ευρωζώνη, ο Γάλλος επίτροπος απάντησε: «Έχω εμπιστοσύνη ότι δεν θα υπάρξει τέτοιου είδους κρίση. Έχουμε τα μέσα για να αντισταθούμε σε οποιοδήποτε πολιτικό σοκ στην Ευρώπη».
«Ο Ρέντσι έκανε το σωστό και το απαραίτητο, ωστόσο δεν ψήφισαν οι Ιταλοί» δήλωσε ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγερ κατά τη συνάντηση του με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Ο κ. Στάινμαγερ χαρακτήρισε την κρίση στην Ιταλία «κυβερνητική και όχι πολιτειακή».
«Η Γερμανίδα Καγκελάριος λυπάται αλλά σέβεται την απόφαση του Ματέο Ρέντσι να παραιτηθεί από Πρωθυπουργός, μετά την ήττα του στο ιταλικό δημοψήφισμα» δήλωσε εκπρόσωπός της. «Η Γερμανίδα Καγκελάριος εργάστηκε πολύ καλά και με μεγάλη εμπιστοσύνη με τον Ματέο Ρέντσι αλλά φυσικά η δημοκρατική απόφαση των Ιταλών ψηφοφόρων γίνεται σεβαστή όπως και η απόφαση του Ιταλού Πρωθυπουργού» συμπλήρωσε.
Ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών εισερχόμενος στο Eurogroup τόνισε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει με ηρεμία το θέμα της Ιταλίας, ενώ πρόσθεσε ότι έχει ήδη συνομιλήσει με τον Ιταλό ομόλογό του και του υπογράμμισε το γεγονός ότι η χώρα χρειάζεται άμεσα μια λειτουργική κυβέρνηση.
Ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ είπε ότι κάποιες τράπεζες έχουν ζητήματα αλλά όχι όλος ο τραπεζικός τομέας. Πρόσθεσε ότι η πολιτική αστάθεια καθιστά την κατάσταση πιο περίπλοκη για την Ιταλία και την Ευρωζώνη.
Για «πικρό αποτέλεσμα» έκανε λόγο ο Γερμανός Αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ και προειδοποίησε ότι ένα πολιτικό αδιέξοδο θα ωφελούσε τα λαϊκιστικά κόμματα. «Ασχέτως του πώς θα εξελιχθεί η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ιταλία, ελπίζω πως θα συνεχιστεί ο επιδιωκόμενος δρόμος του εκσυγχρονισμού. Μόνο οι λαϊκιστές ωφελούνται από τη στασιμότητα», πρόσθεσε. «Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη οικονομική ζωντάνια. Αυτό είναι προς το συμφέρον και της Γερμανίας», σχολίασε.
Ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν Γ. Κατάινεν μίλησε για αστάθεια στην Ευρώπη πριν από το ιταλικό δημοψήφισμα.
Το “Όχι” στην Ιταλία δεν “τρόμαξε” τις αγορές
Η συντριπτική επικράτηση του «Όχι» στο ιταλικό δημοψήφισμα, είχε πολύ βραχύβιες επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές αγορές, οι οποίες μετά το μουδιασμένο άνοιγμα, όχι μόνο ανέκαμψαν, αλλά πέρασαν και σε θετικό έδαφος.
Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια κινούνται πλέον σε ανοδική τροχιά, με πρωταγωνιστή τις τραπεζικές μετοχές. Ενδεικτική είναι και η εικόνα που καταγράφεται στο Χρηματιστήριο Αθηνών, όπου ο Γενικός Δείκτης, στο μέσον της συνεδρίασης κατέγραφε μεγάλα κέρδη της τάξης του 1,62%, με τις μετοχές να βρίσκονται πάνω από το +4%.
Σε αυτό βοήθησαν και οι διαβεβαιώσεις από την ΕΚΤ, ότι θα παρέμβει εφόσον χρειαστεί. Χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις του Έβαλντ Νοβότνι, ο οποίος υποστήριξε ότι δεν ανησυχεί για πιθανή έξοδο της Ιταλίας από την ευρωζώνη.
Ακόμα και οι ιταλικές τράπεζες που βρίσκονται στο «μάτι του κυκλώνα», δεν φαίνεται να εμφανίζουν τους κλυδωνισμούς που αναμένονταν.
Η μετοχή της τρίτης μεγαλύτερης ιταλικής τράπεζας, της Monte dei Paschi di Siena, μειώθηκε έως και 10%, αλλά στη συνέχεια ανέκαμψε και κινείται πάνω από το 1%, ενώ εκείνη της Unicredit υποχώρησε 4,8%.