Η κοινωνική οικονομία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Ευρώπη, τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική, καθώς προσφέρει θέσεις εργασίας και προϊόντα ή υπηρεσίες που καλύπτουν ανάγκες της κοινωνίας ενώ στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδιο, δήλωσε ο Αλέξης Χαρίτσης σε ημερίδα για την κοινωνική οικονομία.
Σημείωσε, πάντως, ότι «για την κυβέρνηση η κοινωνική οικονομία είναι σημαντικό μέρος της στρατηγικής της για την παραγωγική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση.
Ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας
Η κοινωνική οικονομία είναι ένα βήμα προς τα εμπρός σε ό,τι αφορά στην επιλογή των προσφερόμενων αγαθών ή υπηρεσιών και σε ό,τι αφορά στην οργάνωση της εργασίας και της διοίκησης. Ο τομέας αυτός που έχει στον πυρήνα του την κάλυψη κοινωνικών αναγκών αλλά και τη δημοκρατική οργάνωση και τον ισότιμο καταμερισμό εργασίας, αποτελεί ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται νέες λογικές για τις παραγωγικές επιλογές, τις επιλογές για την προσφορά υπηρεσιών, αλλά και για τον καταμερισμό των γνώσεων και τη δημοκρατία στους χώρους εργασίας.
Ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας είναι επίσης κρίσιμος κατά τη σημερινή φάση της ανασυγκρότησης της οικονομίας, που παρατηρείται μια συρρίκνωση της επιχειρηματικότητας και της δυνατότητας του ιδιωτικού τομέα να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες σχετικά με την προσφορά αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών. Η αντιμετώπιση της ανεργίας, η αξιοποίηση του διαθέσιμου στην Ελλάδα ανθρώπινου δυναμικού, ιδιαίτερα των νέων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, μπορεί να επιταχυνθούν σημαντικά με την ανάπτυξη και την υποστήριξη συνεργατικών και συνεταιριστικών πρωτοβουλιών».
Άσκηση νέων πολιτικών
Ο κ. Χαρίτσης υπογράμμισε πως «η υποστήριξη των κοινωνικών πρωτοβουλιών απαιτεί από την πλευρά μας την άσκηση νέων πολιτικών σε τρία διαφορετικά επίπεδα:
α) στην υψηλή ιεράρχηση της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της σχεδιασμού της ανασυγκρότησης,
β) στη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου συμβουλευτικής δράσης σε σχέση με τις κοινωνικές πρωτοβουλίες και τέλος,
γ) στις μορφές που πρέπει να πάρει η οικονομική στήριξη των εγχειρημάτων και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν.
Εξαιρετικά επίκαιρο, σύμφωνα με τον κ. Χαρίτση, είναι το θέμα της αξιοποίησης του παραγωγικού δυναμικού πτωχευμένων ή εγκαταλειμμένων παραγωγικών μονάδων και η παραχώρησή τους σε συνεταιρισμούς εργαζομένων στις επιχειρήσεις αυτές, ή άλλων ανέργων. Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις έχουν εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες ή τους μετόχους τους και παρά τις δυνατότητες ανάπτυξής τους δεν ενδιαφέρουν κανέναν εκτός από τους εργαζόμενους που χρειάζονται να εργαστούν και να ζήσουν τις οικογένειές τους. Είναι ένα εγχείρημα στο οποίο όλοι μας, στον τομέα ευθύνης του και βάσει της τεχνογνωσίας κάθε υπουργείου, θα πρέπει να συνδράμουμε σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης.
Τι δείχνει η διεθνής πρακτική
Η διεθνής πρακτική, και ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή, δείχνουν ότι η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας μπορεί να ενθαρρυνθεί και να επιταχυνθεί μέσω της δημιουργίας των κατάλληλων και αποτελεσματικών δομών υποστήριξης αυτών των εγχειρημάτων. Οι δομές αυτές πρέπει πριν απ' όλα να προσανατολίζουν τα εγχειρήματα προς επιθυμητές και βιώσιμες κατευθύνσεις, οι οποίες περιέχονται στον εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό σχεδιασμό. Και να αξιολογούν και να υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα τους στις συγκεκριμένες συνθήκες της σημερινής περιόδου.
Παράλληλα, οι δομές υποστήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας μπορούν να λειτουργούν συμβουλευτικά σε ό,τι αφορά την εξεύρεση και εκπαίδευση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και τα ζητήματα οργάνωσης και διοίκησης των παραγωγικών δραστηριοτήτων ή της προσφοράς υπηρεσιών.
Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης
Στο πλαίσιο αυτό, σε συνεργασία με την αρμόδια υπουργό η οποία έχει την ευθύνη σχεδιασμού των προγραμμάτων Κοινωνικής Οικονομίας, θα προχωρήσουμε το αμέσως επόμενο διάστημα στην έκδοση πρόσκλησης για τη «Δημιουργία Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης για την ανάπτυξη και προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων» (Επενδυτική Προτεραιότητα 9.5 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ).
Μία δεύτερη παρέμβαση της ίδιας επενδυτικής προτεραιότητας είναι η «Ενίσχυση για την έναρξη δραστηριότητας και τη λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων μέσω επιχορηγήσεων ή/και με την αξιοποίηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων». Ο προϋπολογισμός των δύο αυτών παρεμβάσεων αθροίζει στα 57, 3 εκατομμύρια ευρώ.
Η οικονομική και χρηματοδοτική υποστήριξη των εγχειρημάτων Κοινωνικής Οικονομίας μπορεί να πάρει τις μορφές των επιδοτήσεων ή του δανεισμού. Για να υπάρξει δανεισμός μικρών συνεργατικών και συνεταιριστικών εγχειρημάτων είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία ικανά να προσφέρουν μικρο-πιστώσεις, αλλά και να επωμιστούν το σχεδιασμό που έχει αποφασιστεί σε πολιτικό επίπεδο (εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό).
Στην κατεύθυνση αυτή, το Υπουργείο Οικονομίας έχει προχωρήσει στη σύσταση ομάδας εργασίας που εξετάζει την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, τμήμα της οποίας αποτελούν και τα εγχειρήματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Πέρα από τις παρεμβάσεις 57 εκ. € που χρηματοδοτούνται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ) οι οποίες θα στηρίξουν οριζόντια και στοχευμένα την προώθηση και ανάπτυξη εγχειρημάτων κοινωνικής οικονομίας, υπάρχει ιδιαίτερη πρόβλεψη (επενδυτική προτεραιότητα 9.5) σε κάθε ένα από τα 13 περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα για τη χρηματοδότηση κοινωνικών εγχειρημάτων τοπικού ή περιφερειακού χαρακτήρα.
Η συνολική δημόσια δαπάνη που έχει προϋπολογισθεί στα ΠΕΠ για το σκοπό αυτό υπερβαίνει τα 79 εκ. € (για την Περιφέρεια Αττικής 26,5 εκ. €, για την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 12 εκ. €).
Πέρα από αυτές τις αμιγώς στοχευμένες στην κοινωνική οικονομία δράσεις, οι κοινωνικές επιχειρήσεις περιλαμβάνονται ισότιμα με τις υπόλοιπες νομικές μορφές επιχειρήσεων στις προσκλήσεις όλων των τομεακών επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-20.
Σύντομα στη Βουλή το νομοσχέδιο
Ο κ. Χαρίτσης προανήγγειλε πως το θεσμικό πλαίσιο για την Κοινωνική Οικονομία που σύντομα θα κατατεθεί στο Κοινοβούλιο από το αρμόδιο Υπουργείο, θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στην προσπάθεια να χρηματοδοτήσουμε και να ενισχύσουμε πραγματικά εγχειρήματα Κοινωνικής Οικονομίας και να μην επαναλάβουμε στρεβλώσεις του παρελθόντος, όταν σε πολλές περιπτώσεις η προσχηματική χρήση της νομικής μορφής των ΚΟΙΝΣΕΠ οδήγησε σε φαινόμενα εργασιακής εκμετάλλευσης που καμία σχέση δεν έχουν με τις αρχές της Κοινωνικής Οικονομίας.
Η Κοινωνική Οικονομία αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο της οικονομίας που μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην αλλαγή του συσχετισμού προς όφελος του κόσμου της εργασίας, υποστηρίζοντας τις κατηγορίες του πληθυσμού και εκείνα τα παραγωγικά υποκείμενα που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Αποτελεί λοιπόν μια από τις αιχμές του στρατηγικού μας σχεδίου και της υλοποίησης από τώρα των θεσμικών και αναπτυξιακών του στόχων, στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος.
Σε ό,τι αφορά τέλος τα προγράμματα των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων που αποτελούν τη βασική πηγή χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας για το επόμενο πολύ κρίσιμο διάστημα, ο κλάδος της Κοινωνικής Οικονομίας είναι αυτός που συμπυκνώνει καλύτερα τους τρεις κεντρικούς άξονες πάνω στους οποίους θέλουμε να κατευθυνθεί το ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου: ΕΡΓΑΣΙΑ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ», κατέληξε ο υφυπουργός Οικονομίας.