Κάπνισμα ονομάζεται η πρακτική της εισπνοής καπνού που προέρχεται από την καύση των φύλλων του φυτού καπνός. Η καύση γίνεται συνήθως με τη μορφή τσιγάρων, πούρων ή με άλλο τρόπο. Αποτελούσε συνήθεια των λαών της κεντρικής και νότιας Αμερικής πολύ πριν την ανακαλύψουν οι Ευρωπαίοι και μεταφέρθηκε στην Ασία και την Ευρώπη μετά το 1556.
Ελιξίριο υγείας (!) και αγχολυτικό το 19ο αιώνα, δείγμα κομψότητας και χειραφέτησης τον 20ο, αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία τον 21ο αιώνα. Ήδη από το 1920 Γερμανοί επιστήμονες διατύπωσαν την άποψη ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία, αλλά μόλις μετά το 1950 η παγκόσμια κοινότητα άρχισε σταδιακά να αναγνωρίζει το πρόβλημα.
Σήμερα το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο 6 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και σε αυτόν τον αριθμό περιλαμβάνονται 600.000 παθητικών καπνιστών. Με βάση το γεγονός ότι η καπνιστική συνήθεια παγκοσμίως αυξάνεται, υπολογίζεται ότι το έτος 2030 το κάπνισμα θα σκοτώνει ετησίως 8 εκατομμύρια άτομα, ενώ συνολικά τον 21ο αιώνα υπολογίζεται ότι θα ευθύνεται για το θάνατο ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων, σε αντιδιαστολή με τα 100 εκατομμύρια θανάτων που προκάλεσε τον 20ό αιώνα. Υπολογίζεται ότι περίπου οι μισοί από τους καπνιστές θα πεθάνουν πρόωρα εξαιτίας του καπνίσματος. Το βαρύ φορτίο των συνεπειών του καπνίσματος όμως δεν αφορά μόνο τον πρόωρο θάνατο. Αφορά την πρόωρη αποχώρηση από την εργασία και το κοινωνικό και οικονομικό κόστος των σοβαρών προκαλούμενων ασθενειών, που καταλήγουν συχνά σε αναπηρία, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον ίδιο τον ασθενή, την οικογένειά του και το σύστημα υγείας.
Σήμερα η καπνιστική συνήθεια επεκτείνεται ραγδαία στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς οι λεγόμενες δυτικές χώρες εφαρμόζουν αυστηρές πολιτικές κατά του καπνίσματος, που φαίνεται να αποδίδουν. Υπολογίζεται ότι σε όλο τον κόσμο οι καπνιστές αριθμούν ένα δισεκατομμύριο και το 80% αυτών προέρχονται από χώρες μέσου και χαμηλού εισοδήματος. Με δεδομένο ότι τα προβλήματα υγείας εξαιτίας του καπνίσματος αρχίζουν να απασχολούν τον καπνιστή 20-30 χρόνια μετά την έναρξη και πάντα σε μια πιο ώριμη ηλικία, οι διαφημιστικές καμπάνιες των καπνοβιομηχανιών έχουν θέσει στο στόχαστρο αγόρια και κορίτσια εφηβικής ηλικίας. Επίσης, καθώς οι γυναίκες αποκτούν οικονομική και επαγγελματική ανεξαρτησία, και με δεδομένο ότι είναι πιο ευαίσθητες στα διαφημιστικά μηνύματα, η καπνοβιομηχανία προσεγγίζει διαφημιστικά περισσότερο αυτές.
Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 4.000 διαφορετικές, αναγνωρισμένες, τοξικές, μεταλλαξιογόνες και καρκινογόνες ουσίες όπως μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα και του αζώτου, υδροκυάνιο, πτητικές θειούχες ενώσεις, αμμωνία, νιτροζαμίνες, ακετόνη, μεθανόλη, βινυλοχλωρίδιο, φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη, βενζένιο, βενζοπυρένιο, και άλλους κυκλικούς υδρογονάνθρακες, κάδμιο, πολώνιο 210, αρσενικό, μόλυβδο, νικέλιο, ναφθυλαμίνη, κ.λπ. Όλες αυτές οι ουσίες εναποτίθενται μεν αρχικά στο αναπνευστικό, με το οποίο έρχονται απευθείας σε επαφή, αλλά μέσω των εξαιρετικά διαπερατών κυψελίδων εισέρχονται σχεδόν ανεμπόδιστα στην κυκλοφορία του αίματος και έτσι φθάνουν και στο πιο απομακρυσμένο σημείο του σώματος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος δεν αφορούν μόνο το αναπνευστικό, αλλά πρακτικά επηρεάζουν το ανθρώπινο σώμα στο σύνολό του. Έτσι, από την υπογονιμότητα, την ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου , τις συγγενείς ανωμαλίες, τον πρόωρο τοκετό, την εμφάνιση αιφνίδιου βρεφικού θανάτου και παιδικού άσθματος, μέχρι την πρόωρη γήρανση του δέρματος, την επιδείνωση της οστεοπόρωσης, την εμφάνιση καρκίνου στο λάρυγγα, στον πνεύμονα, στην ουροδόχο κύστη, στο στομάχι, στον οισοφάγο και αλλού, την αθηρωμάτωση των αρτηριών με συνέπεια τη στεφανιαία νόσο, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τα ανευρύσματα ή τη διαλείπουσα χωλότητα των άκρων, και φυσικά τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (η οποία κατά 90% αποδίδεται στο κάπνισμα), μια μεγάλη πλειοψηφία νοσημάτων που απασχολούν πλήθος ασθενών συνδέονται με το κάπνισμα.
Τα επιστημονικά δεδομένα για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος σήμερα δεν επιδέχονται αμφισβήτηση. Γιατί όμως ακόμα και πολύ καλά ενημερωμένοι άνθρωποι, όπως για παράδειγμα οι γιατροί, συνεχίζουν και καπνίζουν; Η απάντηση είναι απλή: η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η νικοτίνη που περιέχεται στον καπνό είναι μια πολύ ισχυρή εθιστική ουσία και αυτό καθιστά τη διακοπή πολύ δύσκολη. Ο καπνιστής που επιχειρεί μόνος του να διακόψει, βιώνει έντονα συμπτώματα στέρησης που συνήθως πολύ σύντομα τον οδηγούν στο επόμενο τσιγάρο του. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί αυτή κάθε αυτή την καπνιστική συνήθεια ασθένεια και τους καπνιστές ασθενείς, ακόμα κι αν δεν έχουν υποστεί, τις βλαβερές συνέπειες της συνήθειάς τους.
Το καλό νέο σήμερα είναι ότι η διακοπή του καπνίσματος είναι εφικτή, με κατάλληλη βοήθεια. Στο Metropolitan General, λειτουργεί Ιατρείο Διακοπής του Καπνίσματος, το οποίο υποστηρίζει τους καπνιστές σε αυτή τους την προσπάθεια με επιστημονικό τρόπο, και πολύ καλά αποτελέσματα. Η διακοπή επιτυγχάνεται με συνδυασμένη προσέγγιση, φαρμακευτική και ψυχολογική. Προϋπόθεση αποτελεί η σθεναρή απόφαση του καπνιστή να διακόψει. Είναι σίγουρο ότι η διακοπή του καπνίσματος ωφελεί οποτεδήποτε κι αν επιτευχθεί. Ποτέ δεν είναι αργά για μια στροφή σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, και τα οφέλη από αυτήν ανταμείβουν εντυπωσιακά!
*Άρθρο της Παναγιώτας Καρύδη, Πνευμονολόγου - Διευθύντριας Β΄ Πνευμονολογικής Κλινικής Metropolitan General.