Σε έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους «δολοφόνους» εξακολουθεί να αναδεικνύεται στις μέρες μας ο σακχαρώδης διαβήτης, καθώς αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για περίπου 7.000.000 άτομα ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η νόσος, που χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως «ύπουλη», καθώς τα πρώτα χρόνια μπορεί να δρα κρυφά, χωρίς να εκδηλώνει συμπτώματα, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σημαντικού αριθμού άλλων σοβαρών επιπλοκών, μεταξύ των οποίων τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, οι μόνιμες βλάβες του αμφιβληστροειδούς που οδηγούν σε τύφλωση, καθώς και οι ακρωτηριασμοί!
Ένας ακρωτηριασμός ποδιού κάθε μισό λεπτό!
Ειδικά σε ό,τι αφορά τους τελευταίους, τραγικό αποτέλεσμα μιας από τις συχνότερες επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη, το διαβητικό πόδι, σήμερα τείνουν να λάβουν «εφιαλτικές» διαστάσεις, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο πραγματοποιείται ένας ακρωτηριασμός κάτω άκρου κάποιου συνανθρώπου μας κάθε 30 δευτερόλεπτα!
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Διαβήτη (I.D.F.), το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται σε όλο τον κόσμο αφορά διαβητικούς ασθενείς, οι οποίοι διατρέχουν 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν το ένα ή και τα δύο πόδια σε σύγκριση με άλλους.
Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη των κάτω άκρων. Υπολογίζεται ότι 300.000 άτομα ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου εμφάνισης ελκών των κάτω άκρων, ενώ το 25% των διαβητικών ασθενών θα εμφανίσει έλκος έστω και μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στατιστικά, 1.000.000 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη παγκοσμίως αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους σε ετήσια βάση.
Περίπου 3.000 ακρωτηριασμοί τον χρόνο στην Ελλάδα
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, υπολογίζεται ότι το 4-5% των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν έλκη στα πόδια, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου 50.000 άτομα με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται περίπου 3.000 ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση.
Όπως τονίζει, με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη (14 Νοεμβρίου), η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ), αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα οι χρόνιες αγγειακές επιπλοκές του διαβήτη, μπορεί να αποβούν μοιραίες.
Οποιοσδήποτε πόνος στα κάτω άκρα, οποιαδήποτε σχισμή, ιδίως στα πέλματα, πρέπει να αναφέρεται άμεσα στο θεράποντα ιατρό. Πόδια που ελέγχονται καθημερινά δεν εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, ή και αν ακόμα εμφανίσουν, έχουν πολλές πιθανότητες για πλήρη θεραπεία. Εφόσον οι ασθενείς ελέγχονται κάθε μέρα για τυχόν έλκη ή αλλαγή του χρώματος (προς το σκούρο) και αναφέρονται αμέσως στον ιατρό τους, η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να τους απαλλάξει από τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού.
"Τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος"
«Εκτός από το τεράστιο κοινωνικό κόστος, στα προβλήματα του ποδιού προστίθεται και υπέρογκο οικονομικό κόστος» λένε οι ειδικοί, που τονίζουν ότι το κόστος αυτό μπορεί να γίνει δυσβάστακτο για κάθε σύστημα υγείας, καθώς αναπαράγεται συνεχώς εξαιτίας πολλών σημαντικών παραμέτρων.
Αυτές είναι η μακροχρόνια παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο, τα έξοδα αποκατάστασης, η αυξημένη ανάγκη οικιακής φροντίδας και κοινωνικών υπηρεσιών, η απώλεια θέσεων εργασίας και η πρόωρη συνταξιοδότηση. Εάν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι το κόστος αντιμετώπισης όλων παραμέτρων μπορεί να αυξηθεί κατά 70% μετά τον ακρωτηριασμό, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πρόβλημα του διαβητικού ποδιού λαμβάνει υπερβολικές διαστάσεις.
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: στις Η.Π.Α. εκτιμάται ότι δαπανώνται κάθε χρόνο περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια για τις παθήσεις του διαβητικού ποδιού, με το συνολικό ετήσιο κόστος του σακχαρώδη διαβήτη να αγγίζει τα 116 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, υπολογίζεται ότι το άμεσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή με διαβητικό πόδι είναι περίπου 6.143 Ευρώ, χωρίς να υπολογίζεται το έμμεσο κόστος, δηλαδή ανικανότητα για εργασία, επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου κτλ, ενώ το κόστος θεραπείας του απλού διαβητικού ασθενούς είναι 5 φορές μικρότερο, δηλαδή 1.299 Ευρώ. Το συνολικό ετήσιο κόστος από τα έλκη στη χώρα μας ανέρχεται στα 300 εκατομμύρια Ευρώ.
"Σωτήρια" η πρόληψη
Το κόστος του ακρωτηριασμού κάτω άκρου (κάτω από το γόνατο) ανέρχεται σε περίπου 30.000-60.000 ευρώ, ανάλογα με το μέρος του ποδιού που θα αποκοπεί. Επιπλέον, το συνολικό ετήσιο κόστος του διαβητικού ποδιού χωρίς ακρωτηριασμό ανέρχεται σε 200-250 εκατομμύρια ευρώ. Για όλους αυτούς τους λόγους, υψίστης σημασίας είναι η σωστή πρόληψη, καθώς από την εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων πρόληψης – μείωσης των ακρωτηριασμών το ετήσιο οικονομικό όφελος θα ανερχόταν σε περίπου 50 εκατομμύρια Ευρώ.
Οι διεθνείς Εποπτικοί Οργανισμοί Υγείας προτείνουν την οργάνωση φροντίδας για το διαβητικό πόδι ως το μόνο αποτελεσματικό μέσο μείωσης των ακρωτηριασμών. Η οργάνωση φροντίδας αρχίζει από τα προγράμματα πρόληψης σε όλο το διαβητικό πληθυσμό.
Εκτιμάται ότι η συχνότητα εμφάνισης ελκών στα πόδια, και κατά συνέπεια των ακρωτηριασμών, μπορεί να μειωθεί μέχρι και 80% αν ακολουθούνται πρακτικές εκπαίδευσης και πρόληψης από οργανωμένα Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού. Μάλιστα, πολλές κυβερνήσεις εφαρμόζουν προγράμματα σε εθνική κλίμακα, με τη θέσπιση και λειτουργία Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού, προκειμένου να μειωθούν οι ακρωτηριασμοί.
Η φροντίδα των ατόμων με διαβήτη που έχουν προβλήματα στα πόδια πρέπει να παρέχεται από τα οργανωμένα αυτά κέντρα που διαθέτουν προσωπικό με αυξημένη εμπειρία.
Σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας τους πρέπει να γίνεται εκπαίδευση των διαβητικών ατόμων στη φροντίδα των ποδιών για την πρόληψη των ελκών. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερα ελπιδοφόρο μήνυμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος στη χώρα μας αποτελεί η αξιοσημείωτη αύξηση του αριθμού των Ιατρείων Διαβητικού Ποδιού, που καταγράφεται από τους ειδικούς τα τελευταία χρόνια και η μείωση των ακρωτηριασμών.
Επιπλέον, στην Ελλάδα έχει εκπαιδευτεί ένας σημαντικός αριθμός ιατρών και νοσηλευτών που έχουν στελεχώσει αντίστοιχα Ιατρεία στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και σε πολλές άλλες πόλεις (Θήβα, Χαλκίδα, Λαμία, Λάρισα, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, Ιωάννινα, Κέρκυρα, Πρέβεζα, Αγρίνιο, Καλαμάτα, Σπάρτη, Κύθηρα, Ηράκλειο Κρήτης, Ρόδος, Ικαρία, Λήμνος). Στη χώρα μας έρχονται για εκπαίδευση, επίσης, πολλοί ιατροί από την Κύπρο.
"Οι συμβουλές που σώζουν"
Οι ειδικοί δίνουν απλές συμβουλές που αν εφαρμοστούν από τα άτομα με διαβήτη, "σώζουν πόδια" όπως λένε χαρακτηριστικά:
- Δεν περπατάμε ποτέ ξυπόλυτοι
- Ελέγχουμε κάθε βράδυ τα πόδια μας για μικροαμυχές, πληγές ή αλλαγή του χρώματος των δακτύλων
- Χρησιμοποιούμε καθρεφτάκι για να ελέγξουμε τα πέλματα αν υπάρχουν πληγές
- Ελέγχουμε τα παπούτσια αν υπάρχει καμιά ραφή ή κανένα καρφί που μπορεί να προκαλέσει τραύμα
- Δεν πλησιάζουμε τα πόδια σε θερμαντικά σώματα (υπάρχει κίνδυνος εγκαυμάτων)
- Πλένουμε τα πόδια με χλιαρό νερό κάθε βράδυ
- Αν τα πέλματα είναι ξηρά χρησιμοποιούμε ειδικούς αφρούς, όχι βαζελίνη
- Κόβουμε τα νύχια σε ευθεία γραμμή, ώστε να μην υπάρχουν αιχμές που τραυματίζουν τα πόδια μας
- Δεν αφαιρούμε τους κάλους μόνοι μας, αλλά απευθυνόμαστε πάντα σε εξειδικευμένο προσωπικό