Πολιτισμός
Ο Γιάννης Σμαραγδής εκ βαθέων… για την ζωή και την Τέχνη!
Η εξομολόγηση του βραβευμένου σκηνοθέτη για την καλλιτεχνική διαδρομή, τους κριτικούς, τις μελανές στιγμές της καριέρας και τα σχέδια του.
Μετά τον «Καβάφη», τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο του «Ελ Γκρέκο», τον Ιωάννη Βαρβάκη του «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι» και τον «Καζαντζάκη», ο Γιάννης Σμαραγδής, ένας από τους πιο πολυσυζητημένους και αμφιλεγόμενους Έλληνες σκηνοθέτες συνεχίζει το δρόμο των κινηματογραφικών βιογραφιών με το ανέβασμα του «Καποδίστρια», μιας ταινίας που βασίζεται στη ζωή του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας. Με την παραχώρηση της συνέντευξής του στο timelink.gr, μας αποκαλύπτει την πιο «μελανή» στιγμή της καριέρας του, τα μελλοντικά του σχέδια, την αμετακίνητη γνώμη του για τους Έλληνες κριτικούς κινηματογράφου, το μότο ζωής του, μας παραθέτει το πολιτιστικό του όραμα και πολλά άλλα…
Ποιες είναι οι προσωπικές θυσίες ενός καλλιτέχνη στο βωμό της Τέχνης;
Αναρίθμητες θυσίες, αλλά και μεγάλες συγκινήσεις!
Είστε λεπτολόγος και τελειομανής;
Και λεπτολόγος και τελειομανής, αλλά πάντα αφήνω χώρο στους συνεργάτες μου να είναι ελεύθερα δημιουργικοί... Ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη που είναι ΑΠΟΛΥΤΑ ομαδική τέχνη. Σ’ αυτήν τη μαγική τέχνη ο σκηνοθέτης πάνω απ/ όλα είναι αόρατος τροχονόμος αισθημάτων και ευαισθησιών που υποβοηθά και κατευθύνει όλους τους καλλιτεχνικούς συντελεστές, ώστε να συμβάλλουν με τις ανώτερες ευαισθησίες τους σ’ αυτό που οραματίστηκε ο σκηνοθέτης ή καλύτερα σ’ αυτό που του «δόθηκε»..
Πώς αισθανθήκατε όταν έφτασε η στιγμή να παρουσιάσετε «Καζαντζάκη» στην αίθουσα εκδηλώσεων της UNESCO στο Παρίσι, δεδομένης της παρουσίας του μεγάλου συγγραφέα εκεί ως λογοτεχνικού συμβούλου και γεφυρωτή των πολιτισμών Ανατολής και Δύσης;
Α... δεν περιγράφεται με λόγια αυτό που ζήσαμε στην καρδιά του Παρισιού... Μαγεία και αποθέωση! Η απόλυτη δικαίωση της ταινίας από το ξένο κοινό! Πέντε λεπτά χειροκροτούσαν όρθιοι θεατές υψηλού επιπέδου από όλο τον κόσμο. Αφήστε που αισθανόμασταν ότι από πάνω μας κοιτούσε χαμογελαστή η όμορφη ψυχούλα του Νίκου Καζαντζάκη. Οι Έλληνες ήταν ελάχιστοι γιατί ένας Έλληνας του Παρισιού προέτρεψε με χυδαιότητα τους Έλληνες να μη δουν την ταινία... Αργότερα είδα ότι το χυδαίο αυτό άτομο ήταν στο ψηφοδέλτιο για την Ευρωβουλή του Σύριζα... ο νοών νοείτω!
Κατά τη σύλληψη της ιδέας για το ανέβασμα της ταινίας, δεν πέρασε από το μυαλό σας ότι μπορεί κάποιος να σας παρομοιάσει με «νάνο» που τα βάζει με έναν γίγαντα όπως εκείνος, μια κριτική που ειπώθηκε εκ των υστέρων;
Για το «νάνος» που γράφτηκε από έναν «κριτικό», μήπως χωρίς να το θέλει περιγράφει τον εαυτό του; Ιδού τι του απάντησε η Νίκη Σταύρου, πνευματική κληρονόμος του γίγαντα, όντως, Νίκου Καζαντζάκη: «Αυτή η ταινία, όποιος την παρακολουθήσει με καθαρή ματιά, θα του μιλήσει για φως και αγάπη. Ο Γιάννης Σμαραγδής ανακάλυψε την είσοδο του Λαβύρινθου στην καρδιά του Νίκου Καζαντζάκη και φώτισε την ιστορία αγάπης που στήριζε το «σαρανταπληγιασμένο σώμα του» στον δύσβατο ανήφορο της ζωής του. Ο Νίκος Καζαντζάκης είπε: “Μι? ?π? τ?ς πι? μεγάλες χαρ?ς πο? μπορε? ν’ ?ξιωθε? ? ?νθρωπος στ?ν κόσμο το?το ε?ναι νά ’ναι ?νοιξη, ν? φυσάει ?λαφρ? ?γεράκι κα? ν’ ?ρμενίζεις στ? Α?γα?ο? δ?ν μπόρεσα ποτ? ν? φανταστ? π?ς γίνεται νά ’ναι ?λλι?ς ? Παράδεισος. Τί ’ναι ? κόρφος το? Παράδεισου μπροστ? στ?ν ?λληνικ? τούτη, καμωμένη ?π? νερό, πέτρα κα? δροσερ? μελτέμι α?ωνιότητα;” Αυτό τον παράδεισο μετέφερε, στην απόλυτη φωτεινότητά του, ο Γιάννης Σμαραγδής με αυτή την ταινία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό»
Ποια είναι η πιο «μελανή» στιγμή στην έως τώρα κινηματογραφική σας καριέρα;
Ό,τι έχω κάνει πριν από την ταινία Καλή σου νύχτα, κυρ Αλέξανδρε που με έβαλε στην «άλλη πραγματικότητα». Τα έργα που είχαν προηγηθεί, στα μάτια μου, μοιάζουν σαν να τα έχει κάνει άλλος άνθρωπος, γιατί ήταν πολύ μακριά από την «ουσία» της κινηματογραφικής τέχνης. Με την ταινία Καλή σου νύχτα, κυρ Αλέξανδρε που αφορούσε στον Παπαδιαμάντη, που μου «ήρθε» ολόκληρη καθ’ ύπνον, όλα άλλαξαν μέσα μου, συνειδητοποιώντας ότι η τέχνη είναι «καθρεφτισμός» της συμπαντικής αρμονίας και αυτή η συναίσθηση με οδήγησε και στα επόμενα έργα που ακολούθησαν: ΚΑΒΑΦΗΣ, ELGRECO, Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ, ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ και τώρα (ελπίζω) με την ταινία ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ.
Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον;
Οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στην ευτυχία είναι αυτοί οι οποίοι συνειδητοποιούν ποιο είναι το πεπρωμένο τους και συμφιλιώνονται με αυτό. Ανώτερη δε ευτυχία είναι οι πράξεις μας να είναι ανιδιοτελείς γιατί μόνο τότε είναι χρήσιμες στους άλλους.
Ετοιμάζετε μια ταινία για τον Καποδίστρια, τον μεγαλύτερο Έλληνα πολιτικό. Το 2021 θα την απολαύσουμε στις κινηματογραφικές αίθουσες;
Πρέπει να είναι έτοιμη το 2021 γιατί ο Καποδίστριας δεν είναι μόνο ένας μεγάλος Έλληνας πολιτικός, είναι ένα ιερό πρόσωπο και είναι ό,τι πιο καθαρό και φωτεινό μας κληροδότησε η Ελληνική Επανάσταση. Κοιτάξτε γιατί: Ενώ θα μπορούσε να αποφύγει τον θάνατό του, δεν το έκανε και ήρθε στην Ελλάδα, γνωρίζοντας ότι θα δολοφονηθεί. Ήρθε, για να θυσιαστεί. Τώρα, ευθύνη μου είναι να δείξω τη βαθιά εσώτερη αλήθεια αυτού του γίγαντα που εν πολλοίς μας την έχουν κρύψει. Ή πιθανότατα οι θετικά προσκείμενοι του Καποδίστρια δεν ανέσκαψαν τόσο όσο θα έπρεπε, για να δουν τον ιριδισμό της αμόλευτης ψυχής του. Η ταινία πιστεύω ότι θα την αποκαταστήσει, χωρίς να δημιουργήσει νέες έριδες, γιατί η τέχνη έχει ως σκοπό τη συμφιλίωση του ανθρώπου με τη ψυχή του και ευρύτερα τη συμφιλίωση ανάμεσα στους ανθρώπους. Άρα, υπηρετώντας την τέχνη που μου «δόθηκε» επιδιώκω να κάνω μια ταινία συμφιλιωτική και οπωσδήποτε αισιόδοξη...
Ποιες είναι οι πηγές άντλησης και συλλογής του υλικού σας για την επικείμενη ταινία;
Δεν επιλέγουμε εμείς τα θέματα, τα θέματα μας επιλέγουν. Οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι συγκεντρωμένοι, ώστε όταν τους δοθεί το θέμα ως ευλογία ή ως χάρισμα, να είναι έτοιμοι να το βάλουν σε κίνηση, για να είναι αληθινά χρήσιμο στους άλλους. Στην πραγματικότητα, οι καλλιτέχνες είναι «διάμεσοι», πρέπει να μεταφέρουν αυτό που τους χαρίζεται αλώβητο. Και για να συμβεί αυτό, να παραμείνει δηλαδή η ευλογία αλώβητη, οι καλλιτέχνες πρέπει να βάλουν την ολοκληρωτική τους αγάπη. Τότε το έργο μπορεί να ανθίσει και να παράγει πολλαπλούς εσωτερικούς αρωματισμούς.
«Μπαίνοντας στα παπούτσια» του Καζαντζάκη, αναφέρατε πως βιώσατε την εγχώρια, σκληρή απαξίωση. Με τον Καποδίστρια, δε φοβάστε ότι η κριτική ενδέχεται να είναι δριμύτερη; Είστε προετοιμασμένος για αυτήν την πιθανότητα;
Μα η δριμεία επίθεση έγινε κυρίως για να απαξιωθώ, να εξοντωθώ ηθικά, ώστε να μην μπορέσω να κάνω ταινία τον Καποδίστρια...Ο Καποδίστριας είναι το πρόβλημά τους και κατ’ επέκταση η ταπεινότητά μου που τολμώ να τον τοποθετήσω στο βάθρο που του αρμόζει...και δυστυχώς υπάρχουν τα τσογλάνια της πιάτσας, κατά Τσαρούχη, που αμισθί ή από βαθιά εμπάθεια ή κακότητα, το άπλωσαν για να αβγατίσει αρνητικά! Αλλά δεν θα τους περάσει. Ακόμα και αν με σκοτώσουν, η ταινία θα γίνει!
Ποιο είναι το μότο της ζωής σας που συνιστά και την εργαλειοθήκη ενός από τους μεγαλύτερους σύγχρονους σκηνοθέτες του κινηματογράφου, σε εθνικά και διεθνή πλαίσια, όπως έχετε χαρακτηριστεί;
Το καλό γεννάει καλό!
Είναι ένα από τα όνειρα και τους απώτερους σκοπούς σας να προβάλλετε έναν «ελληνόστροφο», θα λέγαμε, τύπο κινηματογράφου στον πολυπολιτισμικό χάρτη της νέας εθνικής και διεθνούς συγκυρίας;
ΠΡΕΠΕΙ να είναι! Είναι υποχρέωσή μου να είναι ελληνόστροφος, ελληνοκεντρικός και ελληνογενής. Γιατί οι καιροί ου μενετοί. Αυτό άλλωστε κάνω με τα έργα μου, χωρίς να με απασχολεί τι τίμημα θα πληρώσω. Και αν με ρωτάτε τι θα ήθελα να κάνω στο μέλλον μετά τον ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ, ας πούμε κάποιο πολιτικό πρόσωπο από την πρόσφατή μας ιστορία, θα σας έλεγα ναι, υπάρχει ένα πρόσωπο από την περιοχή της πολιτικής που με ερεθίζει και υπό κάποιες προϋποθέσεις θα ήθελα να τον κάνω ταινία, κυρίως γιατί αυτά που έχουν συμβεί σε αυτόν τον άνθρωπο και ο τρόπος με τον οποίο τα αντιμετώπισε, μοιάζει σαν να είναι ως προσωπικότητα από τη μήτρα που γέννησε τον Ιωάννη Καποδίστρια. Είναι και φιλάνθρωπος και δεν το λέει, είναι αληθινά πατριώτης, είναι και λόγιος και δεν το επιδεικνύει, και κυρίως για το τεράστιο πατριωτικό ΟΧΙ που είπε στον τότε αβυσσαλέο πλανητάρχη. Είναι ο πρώην Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής... που εκτός των άλλων αγαπά, εκτιμά και σέβεται τους ανθρώπους που παράγουν πολιτισμό και αυτό για μένα είναι εξαιρετικά σοβαρό, γιατί δείχνει πολλά! Έχω δε, την εντύπωση ότι στην μεταπολεμική περίοδο της χώρας μας, δεν υπήρξε άλλος πολιτικός ηγέτης και κυρίως πρωθυπουργός που να είχε το θάρρος να πει «ΟΧΙ» στους επικυρίαρχους. Πιστεύω δε, ότι αν δε θα είμαι εγώ ο σκηνοθέτης που θα κάνει ταινία αυτόν τον εξαίρετο Έλληνα, οπωσδήποτε κάποιος στο μέλλον θα τον κάνει ταινία. Και μια και μιλάμε για επιθυμίες, από την περιοχή της πολιτικής, ναι, θα μπορούσα να έκανα ταινία για τον Λεωνίδα Κύρκο που ήταν και φίλος μου, αλλά όχι γι' αυτό. Αλλά γιατί ήταν αριστερός, όπως κι εγώ, που όμως τόλμησε να αποποιηθεί την αριστερά, όταν συνειδητοποίησε τι μαύρα σκοτάδια κουβαλούσε. Έτσι είπε τα «σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη» και χαρακτήρισε την προδοσία των ονείρων ως ιδεολογικό έγκλημα, ρίχνοντας μαύρη πέτρα πίσω του, ακριβώς όπως έκανα κι εγώ...
Τι σημαίνει για σας η λέξη «πατρίδα»;
Η ιερή αυτή λέξη εμπεριέχει σε απόλυτο βαθμό αυτό που λέει ο Καβάφης: «Ελληνικός. Ιδιότητα δεν έχει η ανθρωπότης τιμιοτέραν». Είναι τιμή να είσαι Έλληνας και πατριώτης και όχι καταφρόνια, όπως προσπάθησαν να επιβάλλουν οι πρόσφατα ψευτοαριστεροί κυβερνώντες που χρησιμοποιούσαν τις λέξεις «Πατρίδα» και «Ελλάδα» σχεδόν ως βρισιά, οι άθλιοι..
Εν κατακλείδι, πατρίδα είναι η πολιτιστική διαστρωμάτωση που μας γέννησε, η μέσα Ανώτερη Ελλάδα που είμαστε υποχρεωμένοι να τη διατηρούμε αλώβητη, για να είναι φωτοβόλος στους αιώνες στο καλύτερο οικόπεδο του Θεού, στην Ελλάδα μας! Αλλιώς, τι νόημα έχει να λεγόμαστε Έλληνες, αν δεν αγαπάμε την πατρίδα μας;
Θεωρείτε πως υπάρχει οργανωμένο συνωμοσιολογικό σύστημα κριτικών που σας επιτίθεται και γιατί;
Όχι, βέβαια! Στο εξωτερικό η ταινία πήρε διθυραμβικές κριτικές! Δείτε τι έγραψε ο κριτικός κινηματογράφου στο Χιούστον Νικ Νίκολσον: «I loved Kazantzakis!-Λάτρεψα τον Καζαντζάκη!», ο οποίος ως επικεφαλής των κριτικών στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Χιούστον έδωσε το βραβείο ερμηνείας στον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο για τον ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ. Σε εκείνο το φεστιβάλ, θυμίζω, πήρε βραβεία Καλύτερης Ταινίας, Φωτογραφίας, Μουσικής και δυο υποψηφιότητες – Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στην Μαρίνα Καλογήρου και Καλύτερου Β’ Ανδρικού Ρόλου στον Θοδωρή Αθερίδη. Άρα, το πρόβλημα δεν είναι οι ξένοι κριτικοί. Είναι οι εδώ υπηρέτες της ασχήμιας και η συνομοταξία τους εντός και εκτός των συνόρων. Αυτό είναι το πρόβλημα. Να θυμίσω τι έγραψε ένα άθλιο κινηματογραφικό site που αποτελείται από τσογλάνια της πιάτσας με βαθιά χυδαιότητα, σκοπιμότητα και εμπάθεια: «πρέπει να κάνουμε λοβοτομή για να βγάλουμε αυτή την απαίσια ερμηνεία του Παπασπηλιόπουλου από τα μυαλά μας». Αυτά τα τσογλάνια της πιάτσας ανήκουν σε μια «κοινότητα» διεθνή που στον κινηματογράφο προσπαθούν να βάλουν στη θέση της ομορφιάς την ασχήμια, την παραβατικότητα και τη μιζέρια. Αυτή η «κοινότητα» είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή ο διεθνής κινηματογράφος και όχι μόνο εγώ. Είναι αυτοί, δηλαδή, που προπαγανδίζουν την αισθητική της «κακοξυρισμένης αμασχάλης». Είχαν, μάλιστα, το θράσος παρά την τεράστια επιτυχία που γνώρισε η ταινία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να συνεχίζουν να τη βρίζουν και να χλευάζουν ότι δεν τολμώ να τους στείλω στα δικαστήρια, όπως είχα δηλώσει στο παρελθόν. Τους θυμίζω ότι η δυσφήμιση, η μείωση της προσωπικότητας, τόσο της δικής μου όσο και των συνεργατών μου, είναι αδίκημα που παραγράφεται μετά από πέντε χρόνια και είμαστε τώρα στα τρία από τότε που διέπραξαν το αδίκημα αυτό. Άρα, πόλεμος είναι! Και να μην βιάζονται. Αυτοί λυσσωδώς κυνηγάνε το Φως και εγώ ασταμάτητα κυνηγάω τα σκοτάδια, αυτά, δηλαδή, που εκείνοι αντιπροσωπεύουν.
Κατά τη γνώμη σας, πώς χαράσσονται οι κόκκινες γραμμές που δεν πρέπει να υπερβεί μια επαγγελματική κριτική; Ποια είναι τα όριά της: η αρχή και το τέλος της;
Η κριτική για να είναι αποδεκτή και λειτουργική πρέπει να είναι καλοπροαίρετη και με σεβασμό για το έργο, ακόμη κι αν η άποψή των κριτικών δεν είναι θετική για την ταινία. Πρέπει να διαθέτει μετρό και ηθική καθαρότητα. Όταν ξεπεραστεί το μετρό και καταπατηθεί η ηθική καθαρότητα και περάσει στην περιοχή της εμπάθειας, της κακεντρέχειας και της ηθελημένης δυσφήμισης, θα πρέπει να επιβληθεί το δίκαιο ποικιλοτρόπως. Όποιος ασχημονεί πρέπει να καταβάλει το τίμημα των πράξεών του...
Κλείνοντας, θα μας εκμυστηρευόσασταν το πολιτιστικό σας όραμα;
Θα προτιμούσα να σας καταθέσω το ευρύτερο όραμα του Ιωάννη Καποδίστρια για την Ελλάδα μας, ο οποίος είναι και το κεντρικό πρόσωπο της επόμενης ταινίας μας: Μία χώρα ελεύθερη, αφιερωμένη αποκλειστικά και μόνο στις επιστήμες και τη διαφώτιση του ανθρώπινου γένους, μια χώρα-μήτρα! Τους νέους Δελφούς .Το έδαφός της να κηρυχθεί εκ των έξω απρόσβλητο, και να κρατηθεί μακράν πάσας ξένης αναμείξεως. Η Ελλάδα να κηρυχθεί δι’ όλη την ανθρωπότητα κράτος ιερόν! Οι ιδέες, η φιλοσοφία, η παιδεία ,η τέχνη, ο πολιτισμός, θα ανθίσουν ξανά στο ίδιο κράτος που τα γέννησε και τα έχασε μετά την επικυριαρχία των Οθωμανών...»Ε, και αφού με ρωτάτε για το πολιτιστικό μου όραμα, προτιμώ να σας καταθέσω το προσωπικό μου όραμα για την Ελλάδα μας. Εδράζεται σε αυτό που μπορούμε να πούμε Ελληνική Ιδεολογία, που εμπεριέχει το μέρος και το όλον, καθώς και το μέτρο. Την Ελληνική Ιδεολογία θα την χρειαστεί η ανθρωπότητα στο μέλλον. Έως τότε, εμείς πρέπει να την υπηρετούμε άδολα… Όσοι την λευκοφόρο διανοίαν εννοήτωσαν.
Πηγή: timelink.gr
