ΚΑΝΙΜΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
Η “τέχνη” των αναδομήσεων, δια χειρός 10 πρωθυπουργών!
*Ο Μιχάλης Κανιμάς είναι δημοσιογράφος.
Όχι, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορεί να κατηγορηθεί με τίποτα για βιασύνη στο θέμα του ανασχηματισμού, αν φυσικά επαληθευθούν οι φήμες για αλλαγές στην κυβέρνηση τον Ιούλιο. Άλλοι πρωθυπουργοί έκαναν ανασχηματισμό όχι 12, αλλά μόλις δύο ή τρεις μήνες μετά τις εκλογές.
«Το πιο γρήγορο πιστόλι» ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος πριν καν συμπληρωθούν δύο μήνες από τις εκλογές του Ιουνίου 1985, προέβη σε ανασχηματισμό, στις 26 Ιουλίου, αλλάζοντας τις θέσεις 35 υπουργών και υφυπουργών και θέτοντας εκτός κυβέρνησης τον Γεράσιμο Αρσένη, τη θέση του οποίου κατέλαβε ο Κώστας Σημίτης.
Μέχρι τότε, το ρεκόρ ταχύτητας στις κυβερνητικές αλλαγές κατείχε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Μόλις τρεις μήνες από τις πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης, δηλαδή τον Φεβρουάριο του 1975, έκανε δύο σημαντικές αλλαγές στη νεοπαγή κυβέρνηση του, με την τοποθέτηση στις θέσεις των υπουργών Εμπορίου και Κοινωνικών Υπηρεσιών, που κατείχαν οι Γ. Μπούτος και Γ. Βαρβιτσιώτης, των Αθ. Ταλιαδούρου Κ. Χρυσανθόπουλου.
Ο αείμνηστος Πρόεδρος έκανε και τον πρώτο, μετά τη μεταπολίτευση, ανασχηματισμό σκοπιμότητας, που έμελλε να ήταν και ο τελευταίος της πρωθυπουργικής του θητείας. Εν έτει 1978 και λίγο πριν από τη μεταπήδηση του στην Προεδρία της Δημοκρατίας, έβαλε στην κυβέρνηση και το κόμμα της ΝΔ τους Κ. Μητσοτάκη και Αθ. Κανελλόπουλο, κορυφαία στελέχη του κεντρώου χώρου, που θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην εκλογή του στο ύπατο αξίωμα, αλλά και στις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατείχε και άλλα ρεκόρ, όπως το ρεκόρ συχνότητας και εύρους των ανασχηματισμών, στους οποίους ο ίδιος έδινε χαρακτήρα αναδόμησης. Μόνο την περίοδο 1985- 89 έκανε επτά ανασχηματισμούς, ενώ στην πρώτη αναδόμηση του υπουργικού συμβουλίου, τον Ιούλιο του 1982, άλλαξε 22 υπουργούς και υφυπουργούς. Η κυβέρνηση του έφτασε να έχει 59 μέλη, ενώ είχε γίνει πλέον ανέκδοτο η διαπίστωση ότι οι μόνοι που δεν ανησυχούσαν για τη θέση τους ήταν ο Γιάννης Αλευράς και ο Αντώνης Λιβάνης.
Ο τρίτος των μεγάλων της μεταπολίτευσης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που κυβέρνησε από τον Απρίλιο του 1990 έως τον Οκτώβριο του 1993, είχε την ατυχία να έχει μόνο 150 βουλευτές συν ένα ακόμη – τον Θ. Κατσίκη- που του δάνεισε ο Κωστής Στεφανόπουλος, για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Εξ αυτού του λόγου ήταν υποχρεωμένος να επιδίδεται διαρκώς σε ασκήσεις ισορροπίας, που του στοίχισαν την αθέτηση της δέσμευσης του περί ευέλικτου σχήματος, ανεβάζοντας σταδιακά τον αριθμό των υπουργών του σε 51, από 34 που ήταν στην αρχή. Σε αυτό συνετέλεσε και η αποπομπή Σαμαρά αλλά και οι απειλές για πτώση της κυβέρνησης του από μη υπουργοποιηθέντες. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, οι τρεις ανασχηματισμοί που έγιναν την περίοδο της πρωθυπουργίας του, μόνο τομές για την ευελιξία και την αποδοτικότητα της κυβερνητικής μηχανής δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν.
Σε αντίθεση με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, ο Κώστας Σημίτης ήταν …εχθρός των ανασχηματισμών. Τις πρώτες αλλαγές στην κυβέρνηση του τις έκανε τρία ολόκληρα χρόνια μετά τις εκλογές του 1996, πιεζόμενος από την πολιτική πραγματικότητα που είχε διαμορφωθεί μετά την υπόθεση Οτσαλάν, αποπέμποντας, κορυφαίους υπουργούς όπως οι Θ. Πάγκαλος, Αλ. Παπαδόπουλος, Φιλ. Πετσάλνικος. Ήταν Φεβρουάριος του 1999. «Ανταποκρινόμενος» όμως στις φήμες για νέο, κανονικό αυτή τη φορά ανασχηματισμό, έβγαλε από την κυβέρνηση πέντε μήνες μετά, την Άννα Διαμαντοπούλου και τον Αλ. Μπαλτά και έβαλε στη θέση τους τη Ροδούλα Ζήση και τον Γ. Ζαφειρόπουλο.
Ο επόμενος ανασχηματισμός έγινε μετά από τέσσερα χρόνια, στις 7 Ιουλίου 2003, όταν μπήκε στην κυβέρνηση ο Νίκος Μπίστης από το χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς. Εξίσου φειδωλός στις αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα ήταν ο Κώστας Καραμανλής, που έκανε τον πρώτο ανασχηματισμό στις 14 Φεβρουαρίου 2006, δηλαδή περισσότερο από δύο χρόνια μετά την νίκη του στις εκλογές του 2004, για να αναθέσει το υπουργείο Εξωτερικών στη Ντόρα Μπακογιάννη. Έκτοτε, αντικαθιστούσε μεμονωμένα παραιτούμενους υπουργούς (Τσιτουρίδης, Μαγγίνας), ενώ ανασχηματισμό ανατροπών έκανε λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, στις 8 Ιανουαρίου 2009. Είχε ήδη ξεσπάσει το «σκάνδαλο του Βατοπεδίου» και εκτός από τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση υπουργούς, άλλαξε και τον «τσάρο της Οικονομίας», Γ. Αλογοσκούφη, ενώ επανέφερε στην κυβέρνηση και στο κόμμα της Ν.Δ. τον Αντ. Σαμαρά, μετά από 14 χρόνια.
Ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε τον πρώτο ανασχηματισμό της κυβέρνησης του στις 7 Σεπτεμβρίου 2010, δηλαδή 11 μήνες μετά τη νίκη του, στις εκλογές του Οκτωβρίου 2009. Στην αναδόμηση αυτή άλλαξε 16 υπουργούς και υφυπουργούς, ενώ χρειάστηκε ακόμη έναν ανασχηματισμό, στις 17 Ιουνίου 2011, για να βάλει τον Ευάγγελο Βενιζέλο στη θέση του δεύτερου Αντιπροέδρου, δίπλα στον Θ. Πάγκαλο. Αριθμητικά, οι κυβερνήσεις του ΓΑΠ αποτελούνταν από 37 έως και 48 άτομα.
Ο Αντώνης Σαμαράς αναγκάστηκε να κάνει τον πρώτο ανασχηματισμό της κυβέρνησης του στις 24 Ιουνίου 2013, μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ, με απόφαση μόνο των στελεχών της ΝΔ και όχι όλων των κομμάτων που συμμετείχαν στο κυβερνητικό σχήμα, που είχε προκύψει από τις εκλογές του Ιουνίου 2012. Ο δεύτερος ανασχηματισμός έγινε στις 9 Ιουνίου 2014.
Ο Αλέξης Τσίπρας έχει αντιγράψει αρκετές από τις πρακτικές του Ανδρέα Παπανδρέου, έχει αποφύγει όμως να αξιοποιήσει τους ανασχηματισμούς, όπως ο μετρ των αναδομήσεων, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ. Μετά από τρεις ανασχηματισμούς στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, ο νυν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει καταδείξει ότι δεν πολυσυμπαθεί τις μεγάλες ανακατατάξεις. Ούτε σε επίπεδο θεσμών ούτε σε επίπεδο προσώπων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κρίσιμους τομείς όπως η Οικονομία και η Υγεία, διατήρησε τους ίδιους υπουργούς από το 2015. Από την άλλη, οι όποιες αλλαγές, είχαν ως μόνιμο στόχο να καταδείξουν την ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ στο χώρο της Κεντροαριστεράς, με την υπουργοποίηση πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ και άλλων προσωπικοτήτων από τον ευρύτερο χώρο.
Ο πρώτος ανασχηματισμός των κυβερνήσεων του ΣΥΡΙΖΑ έγινε στις 5 Νοεμβρίου 2016, ο δεύτερος στις 28 Φεβρουαρίου 2018 και ο τρίτος στις 29 Αυγούστου 2018.
