ΦΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Διερευνητικές: 61ος γύρος σε νέο περιβάλλον - Tι να περιμένουμε
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1.
Μετά από τις παλινωδίες της τουρκικής πλευράς, καταλήξαμε στην αναμενόμενη έναρξη των διερευνητικών συνομιλιών με την Άγκυρα. Σε πρώτη ανάγνωση, τα δύο μέρη κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία. Η μεν Ελλάδα γιατί δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στην Τουρκία και γνωρίζει ότι η τελευταία δεν μπορεί να υπαναχωρήσει από τις ακραίες θέσεις της. Η δε Τουρκία είναι υποχρεωμένη να συνομιλήσει με την Ελλάδα ώστε να διορθώσει την εικόνα της στη Δύση, συνδέοντας τη με την οικονομική της ανάκαμψη, η οποία όσο καθυστερεί πλήττει τον Ερντογάν πολιτικά. Πράγματι, οι Τούρκοι πληρώνουν ακριβά για να αγοράζουν βασικά αγαθά, φτωχοποιούνται και το κατά κεφαλή εισόδημα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 1998. Αυτή η κατάσταση οδηγεί στην αμφισβήτηση του Ερντογάν, με δημοσκοπήσεις να δείχνουν για πρώτη φορά ότι θα έχανε από κάποιον αντίπαλο, εν προκειμένω τον δήμαρχο της Άγκυρας. Και το κόμμα του τούρκου προέδρου καταγράφει ιστορικό χαμηλό και μάλιστα αθροίζοντας τα ποσοστά του με το κόμμα του Μπαχτσελί χάνουν από τον συνασπισμό των κόμματων της αντιπολίτευσης. Συνέπεια αυτών, η Τουρκία έχει υποχρεωθεί σε τακτική/τακτικιστική αναδίπλωση έναντι της ΕΕ, προσεγγίζει Ισραήλ και αραβικά κράτη και τηρεί στάση αναμονής έναντι του Μπάιντεν. Παράλληλα, όμως, επιχειρεί, παραποιώντας την πραγματικότητα, να μας «φορτώσει» προκαταβολικά ενδεχόμενο ναυάγιο. Κοντολογίς, μονά-ζυγά δικά της.
Σε κάθε περίπτωση, οι διερευνητικές (έχουν εμπιστευτικό αλλά μη δεσμευτικό χαρακτήρα) δίνουν τη δυνατότητα στα δύο μέρη να «αγοράσουν» χρόνο. Η Ελλάδα προκειμένου να ενισχυθεί εξοπλιστικά, άρα και διαπραγματευτικά. Είναι καθοριστικής σημασίας όταν ετοιμάζεσαι να συνομιλήσεις με ένα κράτος που στον πυρήνα της στρατηγικής του κουλτούρας έχει την απειλή χρήσης βίας ή τη χρήση βίας για να επιτυγχάνει τους σκοπούς του, να θωρακίζεσαι αμυντικά. Η Τουρκία, από τη μεριά της, ενόψει της ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου, θέλει να δείξει ένα πιο συμβιβαστικό πρόσωπο ώστε όχι μόνο να περάσει αναίμακτα τον κάβο των κυρώσεων αλλά και να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις ξεπαγώματος των ευρωτουρκικών σχέσεων προκειμένου να προχωρήσουν ζητήματα, όπως η Τελωνειακή Ένωση και η επικαιροποίηση της συμφωνίας για το προσφυγικό. Έτσι, λογικά, τουλάχιστον μέχρι τις 25 Μαρτίου (ημέρα της Συνόδου Κορυφής) δεν θα έχουμε εκπλήξεις.
Η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να αποφύγει τις διαβουλεύσεις (σσ: οι διερευνητικές είναι βολιδοσκόπηση προθέσεων και δεν συνιστούν διάλογο), έχει στιβαρά νομικά επιχειρήματα, έμπειρους διαπραγματευτές και ως πόλος σταθερότητας στην περιοχή συνομιλεί με όλους χωρίς φόβο αλλά με όρους. Εν προκειμένω, το αντικείμενο και η μέθοδος των διερευνητικών να είναι ίδιες με τους περασμένους 60 γύρους και η αποκλιμάκωση να παραμείνει έμπρακτη και μην δούμε σεισμικά σκάφη ή πολεμικά αεροσκάφη να παραβιάζουν κυριαρχία και κυριαρχικά μας δικαιώματα στην… πρώτη στραβή. Προκειμένου να δημιουργηθεί ένα δεσμευτικό πλαίσιο προς την άλλη πλευρά, εφόσον ανησυχούμε εύλογα πως οι ενέργειες της είναι προσχηματικές, πρέπει να προωθήσουμε, αφενός, τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου ως αυτονόητης προϋπόθεσης για την πρόοδο στα ευρωτουρκικά και αφετέρου τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου της συμπεριφοράς της Τουρκίας έναντι κρατών-μελών ή έστω ενός οδικού χάρτη που θα περιλαμβάνει υποχρεωτικά τα ελληνοτουρκικά. Η Τουρκία θέλει να θυσιάσει Ελλάδα και Κύπρο στον βωμό της στρατηγικής της αξίας για την ΕΕ και τις ΗΠΑ (εξού και οι προτροπές της να δουν τη μεγάλη εικόνα), ενώ εμείς απαιτούμε την αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς της Άγκυρας ως αναγκαίας συνθήκης πριν ξαναπιάσει το νήμα των σχέσεων με τη Δύση.
Οι διαφορές/αλλαγές με τον Μάρτιο του 2016, όταν ολοκληρώθηκε ο 60ος γύρος, είναι προφανείς. Επισημαίνονται, μεταξύ άλλων, το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, οι πιο αναθεωρητικές τάσεις της Τουρκίας (που επιστεγάστηκαν με την εισβολή στη Συρία και την εμπλοκή στη Λιβύη), η απομάκρυνση της από τη Δύση, οι εντάσεις με γειτονικές χώρες και τον αραβικό κόσμο (εν προκειμένω τις ηγεσίες τους), το παράνομο -αλλά σε ισχύ- τουρκολιβυκό σύμφωνο, οι έκνομες σεισμικές έρευνες σε ανοριοθέτητη περιοχή αλλά και σε δυνητικά ελληνικά χωρικά ύδατα (6,5 νμ από Ρόδο και Καστελλόριζο), καθώς επίσης και η επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στο Ιόνιο, η συμφωνία καθορισμού ΑΟΖ με την Ιταλία και κυρίως με την Αίγυπτο (που διεμβολίζει τη συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης), όπως και η εδραίωση των δεσμών μας με ΗΠΑ και Ισραήλ, η διάθεση εμβάθυνσης των αντίστοιχων με τη Γαλλία αλλά και το άνοιγμα μας στον αραβικό κόσμο, μέχρι και την Ινδία. Συνεπώς, ο 61ος γύρος εκκινεί σε ένα πολύ διαφορετικό διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, με ένα γείτονα σε εθνικιστική έξαρση και τον ηγέτη του σε ανασφάλεια αλλά και αλαζονική μέθη και την Ελλάδα σαφώς πιο ενδυναμωμένη διπλωματικά και αμυντικά.
