ΦΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Τουρκικοί λεονταρισμοί με αφορμή τον EuroAsia Interconnector
Ο αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, γράφει τους δύο στόχους της διακοίνωσης και την διαστρέβλωση του δικαίου της θάλασσας.
Λίγο πριν από την έναρξη του 62ου γύρου των διερευνητικών συνομιλιών, η Τουρκία επέδωσε διπλωματική νότα σε Ελλάδα, Ισραήλ και Ευρωπαϊκή Ένωση, εξαιτίας του μνημονίου που υπεγράφη στις 8 Μαρτίου και προβλέπει τη δημιουργία συνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ευρωπαϊκής αγοράς, γνωστού ως EuroAsia Interconnector. Ο λόγος που δεν συμπεριέλαβε την Κυπριακή Δημοκρατία είναι επειδή δεν την αναγνωρίζει.
Τουρκικές διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι «σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, εάν οι καλωδιακές δραστηριότητες απαιτούν μια προκαταρκτική ερευνητική μελέτη, θα πρέπει να ζητηθεί η άδεια της χώρας μας για τη διεξαγωγή αυτών στην υφαλοκρηπίδα μας. Εάν δεν απαιτείται προκαταρκτική εργασία, η χώρα μας πρέπει να ενημερωθεί για τις δραστηριότητες τοποθέτησης καλωδίων και το εύρος τους σε εύλογο χρονικό διάστημα».
Η (νομική) πραγματικότητα είναι διαφορετική: η πόντιση καλωδίων και σωληναγωγών είναι εκ των ελευθεριών της ανοιχτής θάλασσας. Μάλιστα, στην περίπτωση του καλωδίου δεν απαιτείται καν συνεννόηση με το παράκτιο κράτος, αρκεί η τοποθέτηση του καλωδίου να μην επηρεάζει τις δραστηριότητες του στην υφαλοκρηπίδα (π.χ. άντληση ενεργειακών πόρων). Στο σενάριο πόντισης αγωγού, απαιτείται συνεννόηση με το κράτος από του οποίου την υφαλοκρηπίδα θα διέρχεται. Και αυτό γιατί ενδέχεται να υπάρχει κάποιο κοίτασμα στον βυθό, που δεν θα μπορεί να το εκμεταλλευθεί. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, η Τουρκία δεν νομιμοποιείται να προβάλλει οποιαδήποτε αξίωση για ενημέρωση ή έκδοση άδειας εκ μέρους της, διότι η συγκεκριμένη περιοχή (ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο) είναι ανοριοθέτητη, συνεπώς, καμία χώρα δεν δύναται να αξιώσει από τρίτα κράτη ή εταιρείες να τη λάβουν υπόψη. Άλλωστε, και η Ελλάδα έχει ανάλογες διεκδικήσεις στο εν λόγω σημείο, εντούτοις, γνωρίζει ότι προκειμένου να επισφραγιστούν απαιτείται συμφωνία με γειτονικά κράτη ή απόφαση του διεθνούς δικαστηρίου. Έτσι, οι θέσεις της Τουρκίας δεν έχουν νομική υπόσταση.
Τι προσπαθεί, όμως, να καταφέρει;
Να επιβάλλει ως de facto τετελεσμένα τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της, όπως τα έχει καταθέσει μέσω των ανάλογων συντεταγμένων στον ΟΗΕ. Στην αλαζονική της θεώρηση, πιστεύει ότι είναι αρκετά ισχυρή ώστε να επικαλείται πρόνοιες του δικαίου της θάλασσας, το οποίο δεν έχει υπογράψει, προκειμένου να υποχρεώσει τους υπόλοιπους δρώντες να αποδεχθούν τις μαξιμαλιστικές της διεκδικήσεις. Η χρήση βίας ή η απειλή χρήσης βίας παραμένει στο τραπέζι ως μέσο εκφοβισμού. Ως εκ τούτου, όταν εκκινήσουν οι εργασίες κατασκευής του EuroAsia Interconnector, η Τουρκία θα έχει αεροναυτική παρουσία στην περιοχή για να εξαναγκάσει σε διακοπή των εργασιών ή/και σε μία συνολική διαπραγμάτευση για τον καθορισμό των θαλασσίων ζωνών.
Επίσης, λίγες ώρες πριν την έναρξη του 62ου γύρου των διερευνητικών, επιχειρεί να τις προκαταλάβει, δεδομένου ότι είναι σφόδρα πιθανό να θέσει το ζήτημα σήμερα ενώπιον της ελληνικής αντιπροσωπείας. Εφόσον η Ελλάδα το απορρίψει, θα διαρρεύσει ότι τορπιλίζουμε τον διάλογο με την υπογραφή συμφωνιών, που κατά την άποψη της θίγουν κυριαρχικά της δικαιώματα. Πρόκειται για μία παράλογη τουρκική θέση, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει τουλάχιστον να ενημερώνεται για τις ενέργειες των γειτονικών της κρατών, αν όχι να τις εγκρίνει, καθιστώντας έτσι οιονεί ομήρους. Δηλαδή, οι τρεις χώρες, η ΕΕ και οι εταιρείες που θα συμμετέχουν στο έργο, το οποίο θα τροφοδοτεί και την ευρωπαϊκή αγορά, θα πρέπει να λάβουν την άδεια της Τουρκίας επειδή θα διέλθουν από μία ανοριοθέτητη περιοχή στην οποία η Τουρκία δεν έχει κανένα παραπάνω δικαίωμα απ’ ότι η Ελλάδα ή η Κύπρος, και ουδείς αναγνωρίζει ως νόμιμες τις διεκδικήσεις της. Πρόκειται, συνεπώς, για πλήρη στρέβλωση του δικαίου της θάλασσας στην αντίληψη της Τουρκίας ότι ως ηγεμόνας της περιοχής μπορεί να επιβάλλει το δίκαιο της και όχι να σέβεται την ισχύ του δικαίου.
